توصیه می شود تا قبل از نوشتن این قسمت،
اقدام به تجزیه و تحلی? مساله کرد. با این کار نسبت به متغیرهای تاثیر گذار
بر آن به خوبی آشنا شده و از آنها به هنگام نوشتن می توان استفاده نمود.
برای این کار می توان یکی از روش های موجود را بکاربست. متداولترین روش ها
برای تجزیه و تحلیل مساله عبارتند از:
-
اطلاعات زمینه ای در مورد موضوع مورد مطالعه
-
توصیف دقیق مسأله
-
نحوه بروز یا وقوع
-
وسعت و شدت مساله و عوارض ناشی از آن در جامعه
-
عوامل دخیل در بروز مسأله
-
نحوه برخورد فعلی با مساله
-
آنچه درمورد راه حل مساله می اندیشید
-
فواید پژوهش و نتایجی که از حل مشکل انتظار می رود
اهداف تحقیق
بدنبال نوشتن قسمت بیان مسئله تحقیق لازم است
تا اهداف تحقیق را برشماریم. ابتدا باید به این سوال پاسخ دهیم که هدف
چیست؟ به تعبیر دیگر باید مشخص نمائیم که انتظار داریم از این مطالعه به چه
نتایجی دست پیدا کنیم. درتعریف هدف گفته اند: " هدف نقطه ای است که محقق
قصد رسیدن بدان را دارد تا در آنجا به داوری بپردازد". از سوی دیگر " مقصود
و منظور نهایی از تحقیق را نیز هدف دانسته اند."چنانچه اهداف یک تحقیق
بخوبی نوشته شود محقق در می یابد که نیاز به چه نوع اطلاعاتی دارد و از چه
راههایی باید به جستجوی آنها بپردازد و این خود راه گشای نحوه انجام تحقیق
نیز خواهد بود.
در تقسیم بندی اهداف تحقیق معمولا" بدین گونه عمل می شود:
اول" هدف کلی" که منظور همان موضوع تحقیق است
که قصد مشخص نمودن آنرا داریم و به عبارتی آنچه در پایان مطالعه قصد رسیدن
بدان را داریم " هدف کلی" معمولا در یک جمله قابل فهم صریح و رسا و مختصر
بیان می شود که برای خواننده گویا و قابل فهم است.
در گونه دوم" اهداف جزئی یا اختصاصی" تحقیق
بیان می شود. این اهداف از تفسیم یا شکستن " هدف کلی" به اجزای کوچکتر بدست
می آیند. اهداف جزئی راه رسیدن به هدف کلی" را قدم به قدم مشخص می نماید.
تنظیم اهداف چنانچه به خوبی صورت بپذیرد بر
متمرکز ساختن مطالعه به جنبه های اساسی آن وجلوگیری کردن از جمع آوری
اطلاعاتی که به آنها نیاز وجود ندارد، تاکید می کند.
چرا نوشتن اهداف مهم است و چه خصوصیاتی باید داشته
باشند:تنظیم اهداف برای یک مطالعه تحقیقی باید بر اساس ملاکهای مشخص صورت
پذیرد که مهمترین آنها عبارتند از:
-
اهداف قابل حصول باشند. بدین شکل که مقصود و منظور محقق را بطور کامل برساند و توانایی سنجش موضوع را داشته باشد.
-
اهداف صریح و روشن بیان شوند. هیچگونه ابهامی در هدف قابل قبول نیست باید مشخص شود که دقیقا چه چیزی باید اندازه گیری شود.
-
اهداف باید قابل اندازه گیری باشند. تحقیق به
روش علمی بر پایه اندازه گیری استواراست و بیان اهداف درقالب های قابل
اندازه گیری کار مطاله را ساده تر می سازد.
-
هدف یا هدف هایی رابرای تعیین نمودن ارزش کمی موضوع انتخاب کرده و بنویسید.
-
هدف یا هدف هایی را برای روشنگری در مورد موضوع انتخاب کرده و بنویسید.
-
هدف یا هدف هایی را برای تعیین علل احتمالی موضوع بنویسید.
-
در مطالعات کاربردی پیشنهاد می شود که یک هدف کاربردی در زمینه نحوه بکارگیری نتایج بنویسید.
نحوه بیان اهداف موضوعی مهم در نوشتن طرح تحقیق است.اصول زیر می تواند بعنوان راهنما مورد استفاده قرار گیرند:
-
اهداف رابا استفاده از افعال عملی که برای اندازه گیری و سنجش
مناسب هستند بیان نمائید. (افعال مناسب مانند: تعیین کردن،مشخص نمودن ،
مقایسه کردن و افعال نامناسب مانند: درک کردن ، فهمیدن ، اعتقاد داشتن و...
)
-
اهداف واقع بینانه بیان شوند که تحت شرایط کاری بتوان به آنها دست یافت.
-
اهداف دقیقا از آنچه مطالعه برای آن انجام می شود به صورت منطقی پیروی می کند.
-
اهداف به زبانی علمی، روشن ، صریح ودقیقا آنچه تصمیم به انجام آن داریم مشخص شود.
فرضیه یا سوالات مهم
تعریف فرضیه، انواع آن وخصوصیات یک فرضیه خوب را بیان کنید.
توضیح دهید فرضیه هاچگونه روابط بین متغیرها رابیان می کنند؟
بیان کنید سوالات مهم در کجا مطرح می شوند؟
ویژگی ها و نحوه بیان سوالات مهم را مشخص نمائید.
قدرت تصور در انسان یکی از ویژگیهای
مهم می باشد این قدرت به فرد امکان می دهد تا در مورد موضوعات مختلف
بیاندیشد، حدس بزند، تصویر ذهنی ایجاد کند و راه حل های مختلف پیشنهاد
کند. در تحقیق به روش علمی که حول محور یک مسئله یا مشکل صورت می پذیرد، از
این قدرت تصور و حدس ذهنی برای تدوین یک یا چند فرضیه برای نتیجه تحقیق
استفاده می شود. از این رو می توان فرضیه تحقیق را یک حدس علمی یا پیش
داوری دانست که بوسیله ی جمع آوری حقایقی که منجر به قبولی یا رد آن فرضیه
می شود مورد آزمایش قرار می گیرد. به عبارت دیگر فرضیه را راه حل پیشنهادی
محقق برای مسئله تحقیق و یا نتیجه تحقیق دانسته اند.
گاهی اوقات از یک فرمول برای بیان
فرضیه استفاده می شود، بدین شکل که:" اگر چنین و چنان رخ دهد چنین و چنان
خواهد شد" . این تعبیر ساده و روان به محقق امکان می دهد تا بتواند در
جریان تدوین مسئله تحقیق خود، فرضیه ای مناسب که به طور قطعی با کل پژوهش
او در ارتباط خواهد بود، بیان نماید. نکته با اهمیت در اینجا آن است که
محقق باید دقت نماید که در جریان انجام تحقیق ، او صرفا" قصد آزمایش فرضیه
را دارد نه اثبات آن ، البته چنانچه در پایان تحقیق ،نتایج ، حاکی از اثبات
فرضیه او بود می تواند آن موضوع به شکل یک بحث علمی مورد عنایت قرار دهد.
در هنگام بیان فرضیه محقق به بررسی روابط بین متغیرها می پردازد. به طور متداول این بیان به سه شکل صورت خواهد گرفت:
بررسی رابطه علت و معلولی بین دو یا چند متغیر
بررسی همبستگی و شدت آن بین دو یا چند متغیر
بررسی و مقایسه میزان تفاوت تاثیر دو یا چند متغیر بر یک یا چند متغیر
محقق برای تهیه فرضیه مناسب تحقیق
عمدتا از منابع علمی در اختیار خود کمک خواهد گرفت. یافته های علمی قبلی که
در زمینه موضوع تحقیق انجام گرفته است یکی از منابع اصلی برای تهیه فرضیه
است. همچنین تجربیات شخصی فرد محقق می تواند نقش مهمی را در این زمینه ایفا
نماید. گاهی اوقات فرضیه هائی مبتنی بر خیال و با مطالب غیر علمی، الهامات
و پیشنهادات غیر عادی هم مطرح می شود که در برخی موارد به نتایج خوبی نیز
نائل گردیده است.
بیان یک فرضیه ممکن است به شکلی مثبت
انجام شود که در آن رابطه بین دو یا چند متغیر یا تفاوت بین آنها بصورت
احتمالی وبه شکل خبری مثبت بیان می شود.
گاهی در فرضیه منکر وجود رابطه بین متغیرها شده و آنرا به شکل جمله خبری منفی بیان ی نمایند.
ممکن است در فرضیه موضوع به شکل ضمنی مطرح شود.
ملاکهای مختلفی برای یک فرضیه خوب برشمرده اند که مهمترین آنها عبارتند از:
روش، معین و مشخص
داشتن حدود مشخص، کوتاه و مختصر
قابلیت اندازه گیری داشتن
قابل فهم بودن (تعریف مناسب و خوب)
بیان بر اساس تئوری ها و نظریه های موجود
مرتبط بودن با عنوان تحقیق
یک نکته قابل توجه در مورد دانشجویان
بویژه در دوره های کارشناسی ارشد آن است که در نوشتن فرضیه برای طرح تحقیق
خود دچار این چالش می شوند که آیا در طرح تحقیق نیز باید " فرضیه آماری
صفر یا خنثی (H0) " و نیز" فرضیه تحقیق یا ( H1 ) " را بنویسند یا خیر؟
پاسخ آن است که در طرح تحقیق صرفا نیاز به نگارش " فرضیه تحقیق " وجود دارد
وبه " فرضیه آماری خنثی یا صفر" که در آن هرگونه تفاوت یا تغییری رد می
شود نداریم. در حالیکه در" فرضیه تحقیق " پیش بینی و جهت گیری محقق نشان
داده می شود. نکته دوم و ضروری آنکه " فرضیه تحقیق " را به دوگونه می توان
نوشت:
فرضیه دو دامنه: که اختلاف را بدون در نظر گرفتن سمت و جهت آن بیان می کند.
فرضیه یک دامنه : که جهت گیری محقق را در نوع تفاوت بیان می کند. (مثال)
لازم است به ذکر است که مطالعات
تحلیلی و تجربی به طور اصولی نیازمند به داشتن فرضیه هستند و این یک الزام
منطقی است لیکن در مطالعاتی که صرفا به صورت توصیفی انجام می شوند نیازی
بداشتن فرضیه نیست بلکه در این گونه موارد از سوالات مهم برای تدوین آنچه
باید مورد اندازه گیری قرار گیرد استفاده می نمائیم.
فرضیه و سوالات مهم عمدتا از اهداف
تحقیق حاصل می شود بویژه در مورد سوالات مهم باید دقت نمود که با دقت در
هدف نوشته شده باید سوالاتی را تهیه نمود که با پاسخ بدانها بتوانیم به هدف
موردنظر دست پیدا کنیم. بدیهی است در مورد تحقیقات تجربی و تحلیلی که
معمولا حول یک سوال مشخص و رسیدن به پاسخ آن انجام می شود. فرضیه ما هم در
همان مسیر و در پاسخ به سوال تحقیق تدوین خواهد شد. نکته حائز اهمیت در
نوشتن سوالات مهم آن است که باید دقت نمائیم در حد ضرورت سوالات را مطرح
نمائی و چه جزئیات سوالات باید در برگه پرسشنامه یا برگه مشاهده و یا برگه
مصاحبه که بعدا توضیح خواهیم داد آورده شوند.
تعریف مفاهیم و متغیرها
مفهوم و متغیر دو عنصر هستند که در اغلب تحقیقات حضوری
تام و تمام دارند. در تحقیق به روش علمی یکی از حساسترین اقدامات تعریف
صحیح و مناسب از این دو عنصر می باشد. اهمیت کار در این مرحله به صورتی است
که لازم است با توجه به ویژگی های تحقیق به روش علمی دو گونه تعریف بدست
می دهیم. تعریف شرحی و تعریف علمی و این دو تعریف را در مورد هر دو عنصر
باید ارائه کرد. تفاوت بین مفهوم و متغیر در یک تحقیق شاید بسیار ظریف
باشد. منظور از مفهوم آن عنصری از تحقیق است که محقق قصد اندازه گیری آن را
ندارد لیکن باید برای سایرین به طور مشخص آنرا تعریف نماید تا دیگران
منظور و مقصود محقق را از آن واژه یا مفهوم درک نمایند و متغیر آن عنصری
است در تحقیق که محقق دقیقا قصد اندازه گیری آنرا دارد و ضروری است دیگران
درک مشخصی از آن بر اساس تعریفی که محقق ارائه می کند داشته باشند.
از همین جهت است که هم در تعریف مفاهیم و هم در تعریف
متغیرها به دو گونه از تعریف روبرو هستیم. تعاریف شرحی عمدتا از لغت نامه
ها ، دائره المعارف ها ، کتاب های مرجع و کتب درسی و... اقتباس می شود و
تنها عنصر مورد نظر را تعریف نظری یا تئوری می نماید. به عبارت دیگر تعریف
یک مفهوم بوسیله مفاهیم دیگر که معمولا از مطالعات و نظریه های موجود نشات
می گیرد و با بیانی علمی ارائه می شود.بدیهی است در هنگام تعریف ذکر منبع
مورد استفاده ضرورتی اجتناب ناپذیر است. (مثال) اما در تعاریف عملی
که به طور مشخص بر عهده محقق قرار دارد محقق آنچه را که از این عنصر در این
تحقیق خاص مد نظر دارد بیان می کند. به بیان دیگر محقق به مشخص ساختن و
تعریف نمودن آن متغیر و تعین کردن عملیات و معیارهای تجربی که برای اندازه
گیری و سنجش آن لازم است می پردازد.
تعریف متغیر : متغیر مشخصه یک عنصر پدیده موجود زنده و
یا هر چیزی است که قابلیت تغییر داشته و می تواند مقادیر مختلفی را بپذیرد.
آنچه اهمیت دارد آنکه باید دقت شود در هر تحقیق ما متغیرهای خاص خواهیم
داشت و اینگونه نخواهد بود که همه آنچه در یک مطالعه بعنوان متغیر حضور
دارند برای تحقیق نامطلوب است. از سوی دیگر نوع متغیر علیرغم مشابه بودن
عنوان از یک مطالعه به مطالعه دیگر ممکن است متفاوت باشد.
متغیر را براساس عوامل مختلف به گونه های متفاوتی تقسیم بندی می نماید:
چنانچه اهداف تحقیق مد نظر قرار گیرند 2 گونه متغیر خواهیم داشت:
متغیر مستقل: آن متغیری است که محقق تاثیر آن را بر سایر متغیرها مورد سنجش قرار می دهد.
متغیر وابسته: آن متغیری است که متغیر مستقل بر روی آن اثر می کنند.
متغیر زمینه ای (جمعیت شناسی یا دموگرافیک):در مطالعات
بر روی جوامع انسانی برخی متغیرهای وابسته به جمعیت حضور دارند که سنجش
آنها به نحوی مورد استفاده ما خواهد بود. این متغیرها خصوصیات جامعه مورد
مطالعه را به نحوه مطلوبی توصیف می کنند.
متغیر مداخله گر: آن متغییری است که بر روی رابطه علت
معلولی بین دو یا چند متغیر تاثیر می گذارد و باعث قوی یا ضعیف شدن رابطه
بین متغیرها از حد واقعی آنها می شود.
اما شکل دیگر بر اساس خصوصیات متغیر تقسیم بندی صورت بگیرد:
متغیر کمی: و آن متغیری است که با عدد نمایش داده می
شود. بدیهی است این متغیر همچون تقسیم بندی معمول در اعداد به دو دسته
متغیر گسسته و پیوسته تقسیم خواهد شد که متغیر پیوسته مقادیر کسری را هم می
پذیرد ولی گسسته این امکان را ندارد.
متغیر کیفی: این متغیری است که کیفیت صفات با آن معرفی می شود.
متغیر مرکب: متغیری را که از ترکیب دو یا چند متغیر به وجود می آید می نامند.
در همین جاست که تعریف متغیر آنهم به شکل عملی یا
کاربردی ضرورت پیدا می کند. تعریف عملی باید بر اساس ملاکهایی صورت بگیرد
که مهمترین آنها عبارتند از:
قابلیت انجام داشته باشند
دقیق و مشخص باشند
قابلیت اندازه گیری داشته باشند
مقیاس اندازه گیری (مقیاس متغیر)
یکی از ویژگیهای متغیر قابلیت اندازه گیری آن است.
چنانچه از وزن به عنوان یک متغیر نام ببریم بهترین راه اندازه گیری آن بر
اساس کیلوگرم یا گرم می باشد در مورد قد هم سانتیمتر یا متر از عهده آن
برمی آید. اما در مورد رضایت بیماران از نحوه ارائه خدمات یا میزان شنوائی
یا ناتوانی و معلولیت از چه ملاکهائی باید استفاده کرد. برای اندازه گیری
یک عنصر نیاز به مقیاس اندازه گیری وجود دارد. مقیاس اندازه گیری کمک می
کند تا شما امکانی را برای اندازه گیری یک متغیر تعریف نمائید. برای اینکار
لازم است با مقیاسهای اندازه گیری متداول و مرسوم آشنا شوید. چهار دسته
عمده از متغیرها عبارتند از:
مقیاس اسمی: این مقیاس شامل یک یا جند گروه با
طبقه است که از نظر کیفی با هم متفاوتند اما بین گروهها هیچگونه ارجحیتی
وجود ندارد. (مثال) ممکن است برای هر گروه یا طبقه شماره ای در نظر گرفته شود که ارزش ندارد بلکه جنبه" کد" یا شناسائی دارند.
مقیاس رتبه ای: این مقیاس نسبت به مقیاس اسمی
خصوصیت اضافه ای دارد که در بین گروهها از نظر متغیر مورد نظر برتری وجود
دارد اما این برتری قابل سنجش و مقایسه با سایر گروهها نیست . گروهها هم
یکسان نیستند. گروهها نسبت به هم روی پله های یک نردبان قرار گرفته اند.
مقیاس فاصله ای: در این مقیاس فاصله بین گروهها
با هم مساوی در نظر گرفته شده است. اما صفر در این مقیاس فقدان خاصیت مورد
نظر اندازه گیری نیست. اختلاف مساوی بین هرجفت از اعداد نمایانگر اختلاف
مشابه در خصوصیت مورد اندازه گیری است.
مقیاس نسبی: در این مقیاس خصوصیت اضافی آن است
که صفر دلیلی برای فقدان خاصیت مورد اندازه گیری است و در نتیجه نسبت بین
اعداد در این مقیاس همان نسبت مقدار خاصیت مورد اندازه گیری است.
شما به عنوان محقق برای اندازه گیری متغیر خود
ضروری است تا دست به انتخاب مقیاس اندازه گیری بزنید. تعریف مقیاس و نوع
رده ها یا گروه هائی که در مقیاس خود در نظر می گیرید بر عهده شماست که
بایدمبتنی بر خصوصت علمی قدرت و رجحان مقیاس باشد. نکته مهم آنکه قدرت و
برتری مقیاس های فوق بتدریج از مقیاس اسمی به مقیاس نسبی افزایش می یابد و
شما باید همیشه از قویترین مقیاس برای سنجش استفاده نمائید.
یک مقیاس خوب باید دارای ویژگیهای زیر باشد:
علمی: بر گرفته ومتناسب با اصول علمی باشد.
جامع: بتواند تمام موارد متغیررا شامل شود.
مناسب: برای اندازه گیری آن متغیر باشد.
قوی: تلاش شود قویترین مقیاس باشد.
غیر قابل جمع: رده های مشترک نداشته باشد.
رده های کافی: موردی را فراموش نکرده باشیم.
رده های تعریف شده: گروهها و رده های آن تعریف شده باشند.
عملی: قابلیت انجام داشته باشد.
جامعه مورد مطالعه
جامعه مورد مطالعه ، جمعیتی است که مطالعه
بر روی آن انجام می شود . لزوما“ این جامعه انسانها نیستند بلکه می تواند
پدیده ها ، اشیا و موجودات زنده باشند.
جامعه مورد مطالعه(نمونه گیری)
مناسب ترین جامعه برای بررسی آن است که کل
جامعه تحت مطالعه قرار گیرند. به عبارتی سرشماری انجام شود. در این حال
جمعیت آماری برابر با جمعیت کل جامعه خواهد بود. اما معمولا محدودیت ها ی
زمانی و اعتباری (هزینه ها) ، دقت در گردآوری داده ها و کنترل آن، نیروی
انسانی و تجهیزات و امکانات سبب استفاده از نمونه گیری برای سرشماری است.
در نمونه گیری اصل بر این قرار داده می شود که چنانچه از مناسبات آماری
صحیح استفاده شود امکان تعمیم نتایج و اطلاعات بدست آمده از مطالعه بر روی
نمونه به جامعه اصلی وجود دارد. متداول ترین روش های نمونه گیری عبارتند
از:
نمونه گیری احتمالی
در نمونه گیری احتمالی از قوانین احتمالات
برای نمونه گیری استفاده می شود. بدین صورت که به هریک از اعضای جامعه شانس
معین برای حضور در نمونه داده می شود. برای انجام نمونه گیری ابتدا از
فرمول تعیین حجم نمونه استفاده می گردد و پس از تعیین حجم نمونه و چارچوب
نمونه گیری ( فهرست اسامی اعضای جامعه ) با یکی از روش های زیر اقدام به
نمونه گیری می شود.
-
نمونه گیری ساده تصادفی
-
نمونه گیری منظم
-
نمونه گیری طبقه ای
-
نمونه گیری خوشه ای
-
نمونه گیری چند مرحله ای
نمونه گیری غیر احتمالی
در این روش اصولا بحث تعمیم نتایج به جامعه
مورد مطالعه مطرح نیست. با توجه به محدودیت در جمع آوری اطلاعات و بویژه در
تحقیقات شبه تجربی که نمونه بارز آن کارآزمائی بالینی می باشد جهت افزایش
دقت و اعتبار اقدام به نمونه گیری از جمعیت در دسترس می شود. موارد زیر از
جمله متداول ترین روش های نمونه گیری غیر احتمالی هستند:
-
نمونه گیری آسوده ( لقمه ای)
-
نمونه گیری سهمیه ای
-
نمونه گیری قضاوتی
-
روش های جمع آوری اطلاعات
-
یکی از اصلی تر ین بخش های هر کار پژوهشی را
جمع آو ری اطلاعات تشکیل می دهد. چنانچه این کار به شکل منظم وصحیح صورت
پذیرد کار تجزیه و تحلیل و نتیجه گیری از داده ها با سرعت و دقت خوبی
انجام خواهد شد. برای جمع آوری اطلاعات در کارهای پژوهشی چهار روش عمده را
مورد استفاده قرار می دهند.
-
پردازش و تفسیر داده ها
-
پس از آن که داده ها گردآوری شد ، باید آنها را پردازش و تفسیر نمود
-
کنترل کیفیت داده ها
-
تفکیک داده ها
-
پردازش داده ها
-
داده ها به دقت جمع آوری و ثبت شود
-
داده های گردآوری شده را بازبینی کنیم
-
خطاهای احتمالی را اصلاح کنیم
-
اگر تعدادی از پرسش ها بدون پاسخ مانده است باید تکمیل شود
-
اگر پاسخ سئوال ها با یکدیگر همخوانی ندارند میبایست علت روشن شده و پرسشنامه اصلاح گردد
تفکیک داده ها
-
تفکیک داده ها کار پردازش را ساده تر می سازد ، مثلاً داده ها
از گروه های مختلف جمع آوری شده اند ، کودکان و بزرگسالان ، زنان و مردان ،
شهری و روستایی ، کارکنان رسمی و غیر رسمی و …
-
بهتر است ابتدا پرسشنامه های مربوط به هر گروه یا جمعیت را جدا کنیم
پردازش داده ها
-
از دو روش دستی و رایانه ای می توان استفاده کرد
-
از روش دستی پردازش برای تعداد کم پرسشنامه میتوان استفاده کرد
-
روش چوب خطی رایج ترین روش پردازش دستی است
-
چوب خط زدن شامل شمارش تعداد دفعات نتیجه مشاهده شده است که در فرم های گزارش موجود باشد
روش های تجزیه و تحلیل اطلاعات
-
در این قسمت با روش های تجزیه و تحلیل داده
ها آشنا می شوید. از آنجا که بیشتر پژئهش هایی که در حال حاضر در دانشگاه
ها انجام می شود جنیه کمی دارند بنابراین یادگیری روش های آماری بویژه آمار
استنباطی توصیهمی شود. بدیهی است برای این کار لازم است تا همکاران و
علاقمندان به یادگیری نحوه استفاده از نرم افزارهای آمرای و بویژه Spss
اقدام کنند.
-
-
برای آماده نمودن اطلاعات برای تجزیه و تحلیل
می باید آنها را طبقه بندی نمود. این کار برای تحقیقات کمی با مشکل کمتری
مواجه است زیرا در هنگام طراحی روش گردآوری اطلاعات معمولا سوالات به گونه
ای تنظیم می شود که طبقه بندی داده ها نیز در داخل آن در نظر گرفته می شود.
اما در تحقیقات کیفی این امر بواسطه کیفی بودن پاسخ ها با سختی بیشتری
انجام می شود. به هر روی قبل از تجزیه و تحلیل اطلاعات باید کار دسته بندی،
گروه بندی یا طبقه بندی آنها انجام شود.
-
-
داده های جمع آوری شده می تواند به صورت دستی
یا به رایانه ای تجزیه و تحلیل شوند. چنانچه حجم اطلاعات از حد معینی
بیشتر باشد امکان تجزیه وتحلیل دستی وجود نخواهد داشت. امروزه تقربیا در
همه موارد این امر با استفاده از رایانه و برنامه های مختلف تجزیه و تحلیل
آماری انجام می پذیرد. اصلی ترین نرم افزار آماری مورد استفاده در گروه
های آموزشی اجتماعی، پزشکی، پیراپزشکی و توانبخشی نرم افزار Spss می باشد.
-
-
دو دسته پردازش اصلی به طور عمده در تحقیقات
مختلف بر روی داده ها انجام می شود. برای اینکار از آمار توصیفی و آمار
استنباطی استفاده می گردد.
-
در آمار توصیفی که معمولا به توصیف داده ها
می پردازد از شاخص های تمایل مرکزی و شاخص های پرا